- Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболдын УИХ-ын нэгдсэн чуулганд Засгийн газраас хийж буй ажлын талаар хийсэн мэдээлэл -
УИХ-ын дарга аа,
УИХ-ын эрхэм гишүүд ээ,
Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн явц, үр дүн, үлдэж буй хугацаанд хийх томоохон ажил, тулгамдсан зорилтын талаар байр сууриа илэрхийлье. Хамтарсан Засгийн газар дөрөв дэх жилтэйгээ золгоход цөөн сар үлдэж байна. Өнгөрсөн хугацаанд Засгийн газраас авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээнүүдийнхээ үр дүнг нэгтгэн УИХ-д болон ард иргэддээ мэдээлж, ойрын үед улс орны өмнө тулгарах сорилтуудын талаар илэн далангүй ярилцах нь цаашдын ажил хэрэгт өгөөжтэй гэж үзэж байна.
Эрхэм гишүүд ээ,
УИХ-ын 2008 оны сонгуулийн дараа улс орны нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн эрх ашгийн тулд хамтарсан Засгийн газрыг байгуулсан билээ. УИХ, Засгийн газар бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж эхэлсэн цаг үе нь дэлхийн санхүү, эдийн засгийн хямралтай давхцсан нь бидэнд давхар сорилтыг тулгасан юм. УИХ-ын дэмжлэгтэйгээр санхүү, эдийн засгийн хүндрэлийг даван туулах арга хэмжээг яаралтай авч Олон улсын валютын сантай тохиролцож “Стэнд бай” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр 2008-2009 онуудад хямралыг даван туулсан.
Ингэснээр 2010 оноос уул уурхай болон дэд бүтцийн томоохон төслүүдийг нэн даруй эхлүүлж, ХХI зууны хөгжлийн шинэ суурийг тавих, үсрэнгүй хөгжлийн хөдөлгүүрийг асаах арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Үүний үр дүнд хөтөлбөрийн гол үндсэн зорилтууд хэрэгжиж байна. Үүнийг гэрчлэх цөөн тоог дурдъя. Хямралын үед хасах 1.6хувьтай байсан эдийн засгийн өсөлт өнгөрсөн онд 6 орчим хувьд хүрсэн. Харин энэ оны эцсээр 20 хувьд хүрэх төлөвтэй байна.
Нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн одоо 3000 орчим долларт хүрээд байна. Эдийн засгийн өсөлт тогтвортой байвал 2012 оны эцэст хөтөлбөрт дэвшүүлсэн 5000 долларт хүрэх бололцоо бүрдэнэ. Сүүлийн гурван жилд нэгдсэн төсвийн орлого 88,6 хувь, нэгдсэн төсвийн зарлага 72,9 хувьд хүрлээ. Үүнээс улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт тогтмол 28,6 хувиар өсч, нэгдсэн төсвийн алдагдал 42.1 хувиар буурсан үзүүлэлттэй байна. Татварын нийт орлого өмнөх оны мөн үеийнхээс 50.3 хувиар, үүнээс гаалийн татварын орлого 1.6 дахин өсч 1 их наяд 23 тэрбум 312 сая төгрөгт хүрлээ.
Хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх зорилтын хүрээнд “Монголын хөрөнгийн бирж”-ийн үйл ажиллагааг удирдах Удирдлагын багийг сонгон шалгаруулж Лондонгийн хөрөнгийн биржтэй хамтран ажиллах гэрээ байгуулан энэ оны 7 дугаар сараас ажлаа эхлээд байна. 2011 оныг “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил” болгон зарлаж 60 мянган шинэ ажлын байр бий болгох зорилтын биелэлт 90 хувьтай байна. Оны эхний 3 улирлын байдлаар 54.7 мянган ажлын шинэ байр бий боллоо. Дэлхийн банкны судалгаагаар хоёрдугаар улиралд Монгол Улсын хөдөлмөрийн чадвартай иргэдийн дунд нийт ажилгүйчүүдийн эзлэх хувь 8.7 хувь хүртэл буурсан. Ажилгүйчүүдийн хувь хэмжээ нэг оронтой тоонд орсон нь манай өнгөрсөн олон жилүүдийн үзүүлэлт, бусад орнуудын үзүүлэлттэй харьцуулахад чамлахааргүй амжилт юм.
НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрөөс тогтмол явуулдаг судалгааны дүнгээр Монгол Улс дэлхийд хүний хөгжлийн индексээрээ дундаж үзүүлэлттэй орны тоонд нэгэнт багтжээ. 5 жилийн өмнө хүний хөгжлөөрөө дэлхийн болон номхон далай, зүүн азийн бүс нутгийн орнуудын дундаж индексээс доогуур явсан манай улс дэлхийн дундажтай адил түвшинд хүрлээ. Ялангуяа сүүлийн 3 жилд Монгол Улсын хүний хөгжлийн үзүүлэлт урьд өмнө байгаагүй эрчимтэй өслөө.
Хүний хөгжлийн үндсэн үзүүлэлт нь эдийн засгийн орлогоос гадна эрүүл мэнд, боловсролын салбарын үзүүлэлт байдаг. Эрүүл мэндийн салбарын хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлсний үр дүнд 2008-2011 онд улсын хэмжээнд эмнэлэг, эрүүл мэндийг дэмжих 27 төвийг шинээр барилаа. Хөдөө орон нутагт 31 сумын эмнэлэг ашиглалтад орж, 23 сумын эмнэлэг баригдаж байна. Хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагад олгох санхүүжилтийг гурав дахин нэмэгдүүлсэн нь урьд өмнө нь хийгдэж байгаагүй бодит хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалт боллоо.
Бүх иргэд эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдах нөхцөлийг бүрдүүллээ. Эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдаагүй иргэдийг даатгуулахад зориулж “Хүний хөгжил сан”-гаас 9.3 тэрбум төгрөг зарцуулсан. Даатгалтай иргэн оношлогоо, шинжилгээ, эмчилгээ сувилгаа хийлгэхэд даатгалын сангаас нэг сая төгрөг хүртэл санхүүжилт авах боломжийг хуульчилж өглөө.
Боловсролын салбарт бүтцийн томоохон ахиц дэвшил гарч байна. Ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургуулийн сургалтын хөтөлбөрийг Кембрижийн олон улсын ерөнхий боловсролын сургалтын хөтөлбөртэй уялдуулан шинэчлэн боловсруулах, шинэчилсэн стандарт, хөтөлбөрийг туршиж эхэлсэн. Боловсролын салбарт олон улсын стандартыг нэвтрүүлэхэд багш нар гол үүрэг гүйцэтгэх учиртай. Тиймээс багш нарыг давтан сургах, мэргэжил дээшлүүлэх, багш бэлтгэх сургуулийн сургалтын агуулга, хөтөлбөрийг өөрчлөн шинэчлэх, чанаржуулах цогц арга хэмжээг авч байна.
Төрийн өмчийн их, дээд сургуулиудыг нэгтгэх шийдвэр гаргаж, нийт их, дээд сургуулийн тоог бууруулах, чанарыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээний дүнд өнөөдөр их, дээд сургуулийн тоо 42 оос 14 хүртэл цөөрсөн. Өнгөрсөн жилээс эхлэн их, дээд сургуулийн оюутнуудад “Хүний хөгжил сан”-гаас 500.000 төгрөгийн тэтгэлэг олгож эхэлсэн. Энэ хичээлийн жилд өдөр, орой, эчнээ ангид суралцаж буй 170.000 гаруй оюутанд тэтгэлэгийг олгохоор боллоо. Ирэх оноос эхлэн оюутан бүрт сар тутам 70.000 төгрөг олгохоор УИХ-аас гаргасан шийдвэрийг Засгийн газар хэрэгжүүлэх болно.
Засгийн газрын хөтөлбөрт туссан нийгмийн салбарын зорилгууд, нэн түрүүнд иргэн бүрт 1,5 сая төгрөг хүртээх зорилтоо биелүүлэхээр ажиллаж байна. 2010 оноос “Хүний хөгжил сан”-гаас үе шаттайгаар хишиг, хувь олгож эхэлсэн. 2011 оны 8 дугаар сарын 30-ны байдлаар Монгол Улсын иргэн бүрт 120,000 төгрөгийг бэлнээр, мөн сар бүрийн 21,000 төгрөгийг олгоход нийтдээ 475,8 тэрбум төгрөг зарцууллаа. Хишиг, хувиасаа эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийн төлбөрт зориулж 2,3 тэрбум төгрөгийг нийгмийн даатгалын хэлтсүүдэд, 66,4 тэрбум төгрөгийг сургалтын төрийн санд шилжүүлээд байна. Ажлын байр бий болгох, хөрөнгө оруулалтын зориулалтаар хишиг хувийг нэг удаа бөөнөөр авах хүсэлт гаргасан 9053 иргэнд 1,5 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт олголоо.
Төрөөс үзүүлж байгаа нийгмийн халамжийн үйлчилгээг зорилтот бүлэгт чиглүүлж, хязгаарлагдмал хэрэглээтэй гэж тодорхойлогдсон өрхийн насанд хүрсэн гишүүн бүрт сар болгон 10 мянга, хүүхдэд 5 мянган төгрөгийн үнийн дүн бүхий хүнсний талоныг 2011 оноос эхлэн олгох замаар ард иргэдээ хүнсний үнийн өсөлтөөс хамгаалах арга хэмжээ авч байна.
Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд ээ,
Дээр дурдсан ахиц дэвшил нь Монгол төрийн бүх институциуд өнгөрсөн хугацаанд эдийн засгийн үсрэнгүй хөгжлийг эхлүүлэхийн төлөө эрч хүчтэй, ухарч хазайхгүйгээр хамтран ажилласны үр дүн юм. Уул уурхай, дэд бүтэц, хөдөө аж ахуй, барилга, санхүү, үйлчилгээ бүх салбарт мэдэгдэхүйц өсөлт, ахиц дэвшил гарсны ачаар эдийн засаг тэлж, ажилгүйдэл буурч, иргэдийн болон төсвийн орлого ашиг нэмэгдэж байгаа нь бодитоор мэдрэгдэж байна.
Эдийн засгийн өсөлтийг хангаж, нийгмийн салбарын зорилтыг хэрэгжүүлэх боломжтой болж байгаа нь стратегийн орд газруудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулж эхэлсэн, төмөр зам, авто зам, шинэ бүтээн байгуулалтын хөтөлбөрийг баталж эхлүүлсний үр дүн гэдгийг онцлон хэлье. Үүний эхнийх нь Оюутолгойн ордыг ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулж, төслийг хэрэгжүүлж эхэлсэн явдал мөн. Одоо уг төслийн бүтээн байгуулалтын ажил 50 хувьдаа хүрээд байгаа нь сайн мэдээний нэг билээ.
Оюутолгой төслийн барилга, бүтээн байгуулалтад шууд болон гэрээт хэлбэрээр нийтдээ 11,000 гаруй монголчууд өнөөдрийн байдлаар оролцож байгаа бөгөөд энэ оны сүүлч гэхэд ил уурхайд 600 орчим хүн ажлын байртай болохоор байна.Төслийн үйл ажиллагаа амжилттай хэрэгжин үйлдвэрлэлийн үндсэн үйл ажиллагаа эхлэх үед нийт ажилчдын 90 гаруй хувь буюу 3500 гаруй монголчууд байнгын ажлын байраар хангагдах болно. Оюутолгой төслийн хүрээнд ажил үйлчилгээ гүйцэтгэж, бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлдэг Монгол Улсад бүртгэлтэй нийт 2500 гаруй аж ахуйн нэгжүүд төслийн үйл ажиллагаанд оролцож байна. Зөвхөн энэ онд гэхэд 240 гаруй сая ам.долларын ажил, үйлчилгээг гүйцэтгэхээр байна. Оюутолгой төслөөс Монголын талын олох нийт 29.1 тэрбум ам.долларын 19.2 тэрбум ам.долларын орлого нь Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу төсөвт төвлөрүүлэх татварын орлогоос бүрдэнэ. Оюутолгойн төслийн нийт ашгийн 59 хувийг татвар, төлбөр, хураамж, ногдол ашиг хэлбэрээр Монгол Улс авна.
Оюутолгойн Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулагдснаар зэс, алтны энэхүү арвин нөөцийг ашиглаж Монгол Улс эдийн засгийн эрчимтэй хөгжлийн шинэ шатанд гарсан билээ. Олон улсын хэмжээнд ч Монгол Улсын нэр хүндийг дээшлүүлэхэд чухал ач холбогдолтой гэрээ болсныг үгүйсгэх аргагүй юм. Цаашид энэхүү төсөл амжилттай хэрэгжсэнээр удахгүй дэлхийн санхүү, эдийн засагт нүүрлэж болзошгүй байгаа санхүүгийн хямралыг ч Монгол Улс эрсдэл багатайгаар даван туулах боломжтой юм.
Оюутолгойн төслийн гэрээнүүд, үйл ажиллагаа нь бүх талаараа өө сэвгүй сайхан болсон гэж хэлэхгүй. Үүнийг ч Засгийн газар ойлгож байгаа. Энэ оны 6 дугаар сард Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээнд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, Монгол Улсын Засгийн газрын төлөөлөл болох Эрдэнэс МГЛ-д санхүүгийн ихээхэн ашигтай зүйл заалтыг харилцан тохиролцсон. Тус төслийг удирдан авч явж буй Рио Тинто компани аливаа нэг төрийн өмчийн этгээдэд хувиа зарах шилжүүлэх тохиолдолд Монгол Улсаас бичгээр зөвшөөрөл авах гэрээг ч бас харилцан тохирсон.
Хөрөнгө оруулалтын гэрээний зарим зүйлд УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны тогтоолд дурдсаны дагуу өөрчлөлт оруулах талаар хэлэлцээ хийх байр сууриа Засгийн газар 9 сарын 23-нд илэрхийлсэн. Өнгөрсөн хугацаанд энэ асуудлаар хоёр талаас санал солилцож, хамтарсан мэдэгдэл өчигдөр гаргалаа. Мэдэгдэлд “Хөрөнгө оруулалтын гэрээний 15.30-д “Талууд бичгээр харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр энэхүү Гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж болно” гэж заасан. Монгол Улсын Засгийн газар Хөрөнгө оруулалтын гэрээний энэхүү зүйлд заасан эрхийн дагуу холбогдох өөрчлөлт оруулахаар санал солилцох байр сууриа илэрхийлсэн гэж Айвенхоу Майнз, Рио Тинто компаниуд үзэж байна. Монгол Улсын Засгийн газраас илэрхийлсэн байр суурийг Айвенхоу Майнз, Рио Тинто компани хүндэтгэн үзэж байгаа бөгөөд Монгол Улсын Засгийн газар Хөрөнгө оруулалтын гэрээний хэрэгжилтийг үргэлжлүүлэн дэмжиж байгааг талархан тэмдэглэж байна” гэж тэмдэглэсэн болно.
Монгол Улс цаашид Оюутолгой төслийг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэх, ашиглалтад оруулахад дэмжлэг үзүүлж ажиллах ёстой гэж Үндэсний Аюулгүй Байдлын зөвлөлийн гишүүд нэгдмэл байр суурьтайгаар үзсэн. Ойрын хугацаанд Засгийн газраас Оюутолгой ХХК нь Монголын ханган нийлүүлэгчдийг дэмжих, эдийн засгийг төрөлжүүлэн бизнесийг хөгжүүлэх санаачилгуудад үргэлжлүүлэн хөрөнгө оруулах талаар тодорхой ахиц дэвшил гаргахыг бид шахаж ажиллана. Дэд бүтцийг хөгжүүлэхэд хөрөнгө оруулна хэмээн гэрээгээр тохиролцсон үүргээ биелүүлэх ажлыг шуурхайлж, Монгол Улсын аж ахуйн нэгжүүдийг оролцуулах чиглэлийг тууштай баримтална. Үүний зэрэгцээ Монгол Улсын иргэдийн оролцоог 90 хувиар хангах, удирдах албан тушаалд дэвшүүлэх зорилтыг хэрэгжүүлэх бэлтгэлийг хангах ажлыг эрчимжүүлэх талаар хамтарч ажиллана.
Засгийн газраас онцгой анхаарал хандуулж ажиллаж байгаа бас нэг төсөл нь Тавантолгойн нүүрсний орд юм.
УИХ-аас Тавантолгойн орд газрыг ашиглалтад оруулах хоёр тогтоол баталж, удирдамж өгсөн. Үүний дагуу уг орд газарт төрийн өмчит Эрдэнэс Тавантолгой компани олборлолтоо эхэлж, төсөв, Хүний хөгжлийн санд 116 тэрбум төгрөгийг төвлөрүүлсэн байна. Энэ ондоо багтаан 1 сая тонн, ирэх онд 3-4 сая тонн нүүрс экспортлох зорилт тавин ажиллаж байна. “Эрдэнэс-Тавантолгой” ХК-ийн хувьцааны 10 хувийг Монгол Улсын иргэнд эзэмшүүлэх ажлыг 2011 оны 3 дугаар сард хэрэгжүүлж, иргэн бүр 536 ширхэг хувьцааны эзэн болж,гадаад, дотоодын хөрөнгийн зах зээлдхувьцааг арилжихбэлтгэл ажлыг эхлүүлээд байна.
УИХ-ын 2010 оны 39 дүгээр тогтоолд хөрөнгө оруулагчдын дунд сонгон шалгаруулалт явуулж, нэгдсэн консорциумтай хэлэлцээ хийж, дамжин өнгөрөх тээвэр, нэмүү өртөг шингэсэн үйлдвэрлэл, урьдчилгаа төлбөр зэрэг асуудлыг тохиролцох үүрэг өгсний дагуу ажиллаж байна. Цанхийн баруун хэсгийн талбайд гадаадын хөрөнгө оруулагчийг сонгон шалгаруулах хэлэлцээр хийгдэж, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлд танилцуулан санал зөвлөмжийг авсан. Яриа хэлэлцээ үргэлжлэн явагдаж байна.
Уул уурхайн шинэ шинэ орд ашиглалтад орж, энэ салбарын эдийн засагт үзүүлэх нөлөө нэмэгдэж байна. 2009 онд 14 уурхай, 2010 онд 12 уурхай, 2011 оны 9 сарын байдлаар 19 уурхай ашиглалтад орлоо. Эдгээр уурхайд 8700ажлын байр шинээр бий болж, уул уурхайнсалбарт нийт 50 орчим мянган хүн ажиллаж байна. Хувиараа ашигт малтмал олборлогчдын эрх зүйн орчныг бүрдүүлж, тэдгээрийг хуулийн хүрээнд ажиллаж амьдрах, улсад татвар хураамж төлж нийгмийн халамжид хамрагдах нөхцөл бололцоог бүрдүүллээ.
Нүүрсний экспорт 2008 онд 3,9 сая тонн, 2009 онд 7,5 сая тонн, 2010 онд 15 сая тоннд хүрсэн бол 2011 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлээр 24 сая тоннд хүрэх төлөвтэй байгаа нь 2008 оны түвшинээс 6 дахин нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна. 2005 онд 5913 ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл, Монгол Улсын нийт нутаг дэвсгэрийн 44,5 хувийг хамарч байсан бол үүнийг цэгцэлж 2011 оны 9 дүгээр сарын байдлаар ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл 1207, хайгуулын тусгай зөвшөөрөл 2701 нийт 3908 болж, нийт нутгийн 15,3 хувийг хамарч буурсан байна.
Хамтарсан Засгийн газар хүн амын орон сууцны хангамжийн асуудлын талаар багагүй ажлыг амжуулж “100.000 орон сууц хөтөлбөр”-ийг эхлүүлэхээр боллоо. Энэхүү хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, ард иргэдийн худалдан авалтын нөхцөл байдалд тохируулахын тулд орон сууц хөтөлбөрийн зээлийн хүүг 0.6 хувиас хэвтрүүлэхгүй байх шийдвэрийг гаргасан. Ингэснээр барилгын үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжил эрчимжинэ гэж үзэж байна.
2011 онд Говь-Алтай аймгийн нийт 18 сум, 2 тосгон, Завхан аймгийн 24 сумаас 21 сум найдвартай эрчим хүчээр хангагдах ажил дууслаа.
Зам тээврийн салбарт “Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлого”-д эхний үе шатанд шинээр барихаар заасан Даланзадгад-Таван толгой–Цагаан суварга, Сайншанд–Баруун-Урт–Хөөт–Чойбалсан чиглэлийн 1100 км орчим төмөр замын суурь бүтэц барих тусгай зөвшөөрлийг Засгийн газрын 2010 оны 283 дугаар тогтоолоор “Монголын төмөр зам” төрийн өмчит хувьцаат компанид олгосны дагуу хөрс хуулалтын ажил эхэллээ.
Агаарын хөлгийн парк шинэчлэлийн хүрээнд Бойнг 767-300 нэг, Бойнг-737-800 хоёрыг авахаар төлөвлөж, “МИАТ” ХК, Бойнг компанийн хооронд худалдан авах гэрээнд гарын үсэг зурсан. Төрөөс иргэний нисэхийн талаар баримтлах бодлогын төслийг ойрын үед Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхболно.
Улсын төсвийн болон дотоодын хөрөнгө оруулалтаар 2008 онд 151 км хатуу хучилттай зам, 46 км хайрган хучилттай зам, 114 уртааш метр төмөр бетон гүүр, 2009 онд 120 км хатуу хучилттай зам, 40 км хайрган хучилттай зам, 498 уртааш метр төмөр бетон гүүр, 2010 онд 420 км хатуу хучилттай зам, 76 км хайрган хучилттай зам, 647 уртааш метр төмөр бетон гүүр барьж хүлээн авч ашиглаж байна. Харин 2011 онд 211 уртааш метр төмөр бетон гүүр барьж ашиглалтад орууллаа.
Улсын хэмжээнд 2008 онд 5575 айлын орон сууц ашиглалтад орж байсан бол, 2009 онд 8314 айлын орон сууц, 2010 онд 11856 айлын орон сууц, 2011 оны эхний хагас жилийн байдлаар 6040 айлын орон сууц ашиглалтад оруулаад байна. Барилгын материалын 11 төрлийн 29 үйлдвэр шинээр ашиглалтанд орсоноор дулаан тусгаарлах ханын материалыг 100 хувь дотоодын үйлдвэрлэлээр хангах боломжтой боллоо.
Хүнд аж үйлдвэр, бүтээн босголтын томоохон ажлын зэрэгцээ жижиг, дунд үйлдвэрлэл, өрхийн бичил бизнесийн асуудал ч бидний анхаарлын төвд байсаар ирлээ. 2011 онд жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжихэд зориулан 200 орчим тэрбум төгрөгийн зээлийн эх үүсвэрийг бүрдүүлсэн. Сум хөгжүүлэх санд 24 тэрбум, нийслэлийн дүүргүүдэд 30 тэрбум төгрөг хуваарилсны үр шим гарч олон жижиг үйлдвэрлэл, өрхийн ажил амьжиргааг тэтгэх боллоо.
Үйлдвэржүүлэлт, их бүтээн байгуулалт, уул уурхайн салбарын хөгжлийн зэрэгцээ үндэсний эдийн засгийн голлох салбар мал аж ахуй газар тариалангийн үйлдвэрлэлд Засгийн газар анхаарал тавьсаар ирлээ. Өөрөөр хэлбэл, байгалийн баялгийн үйлдвэрлэлийн зэрэгцээ газар тариалан, мал аж ахуйн салбараа эрчимтэй хөгжүүлж орчин үеийн эдийн засгийн өрсөлдөөнд хос морьтой явах бодлогыг баримталж байна.
Газар тариалангийн салбараа хөгжүүлэх, сэргээх зорилгоор “Атрын III аян”-ыг эхлүүлсний үр дүнд тариалан эрхэлдэг аж ахуйн нэгжийн тоо, хөрөнгө оруулалтын хэмжээ жилээс жилд өслөө. Буудайнд анх удаа мөнгөн урамшуулал олгох эрх зүйн үндсийг бүрдүүлснээр өнгөрсөн хугацаанд тариаланчдад 36.4 тэрбум төгрөгийн урамшуулал олголоо. Хэрэгцээт үрээ 100 хувь дотоодоосоо хангах боломжийг бүрдүүлснээс гадна энэ жилийн ургацын урьдчилсан балансаар 427.0 мянган тонн үр тариа, үүнээс 419.1 мянган тонн буудай, 174.3 мянган тонн төмс, 90.5 мянган тонн хүнсний ногоо хураан авахаар байна. Ингэснээр жилийн хэрэгцээт буудай, төмсийг 100 хувь, хүнсний ногооны 60 хувийг дотоодын ургацаас хангах боломж боллоо. Ийнхүү газар тариалангийн салбар маань амжилт, ургац арвинтай байна. Цаашид ч энэ салбарын хөгжил бүрэн хангагдаж, хүнсний аюулгүй үйлдвэрлэлийг эрчимтэй хөгжүүлэх бодлогыг эрчимжүүлэх болно.
Мал аж ахуйн салбарын хөгжилд ч ихээхэн анхаарч “Төрөөс малчдын талаар баримтлах бодлого”, “Монгол мал” үндэсний хөтөлбөрийг УИХ-аар батлан гаргасан. Үр дүнд нь тус салбарт зарцуулах төсвийн хөрөнгийг энэ оноос хоёрдахин нэмэгдүүллээ. Энэ жил малчдынхаа хөдөлмөрийн үр дүнд улсын хэмжээнд хамгийн олон төл хүлээн авлаа. Ирэх жил мал аж ахуйн бодлогыг эрчимжүүлснээр монгол улс түүхэндээ байгаагүй хамгийн олон малтай болох боломж нөхцөл бүрдүүллээ.
Энэ зорилтод хүрэхийн тулд 2011 оноос эхлэн гурван жилийн хугацаанд бүх мал сүргийг төрийн зардлаар вакцинжуулалт, туулга, угаалганд бүрэн хамруулахаар арга хэмжээг Засгийн газар авч хэрэгжүүллээ. Ингэснээр мал сүргээ өвчлөлөөс сэргийлэх, монгол малын махыг гадаад зах зээлд гаргах, малчдынхаа ашиг орлогыг нэмэгдүүлэх бодит боломж бүрдэнэ гэж үзэж байна.
УИХ-ын эрхэм гишүүд ээ,
Хамтарсан Засгийн газар байгуулагдсанаас хойшхи хийж хэрэгжүүлсэн ажлын талаар тоймлон дурдахад ийм байна. Эдгээр ажлууд нь Ерөнхийлөгч, УИХ, хамтарсан Засгийн газрын хамтын ажиллагааны үр дүн билээ. Цаашид бидэнд хийж хэрэгжүүлэх, мөрийн хөтөлбөрийн дутуу заалтуудыг гүйцээх, ард түмнийхээ өмнө амласнаа ажил хэрэг болгох асуудал чухал зорилт хэвээр байна. Эдгээрийг бид улс эх орны нийтлэг эрх ашиг, ард түмний итгэл хүлээлт, хамтын ажиллагаа, бие биесээ харилцан хүндэтгэх хандлагад тулгуурлан хийж хэрэгжүүлнэ. Бидэнд эхэлснээ дуусгах, амалснаа ажил хэрэг болгох цаг хугацаа харьцангуй бага үлдлээ.
Сүүлийн үед дэлхийн эдийн засгийн нөхцөл байдал хүндэрч, одоо бүр хүнд сорилтын өмнө ирээд байна. Шинэ хямрал, шинэ бэрхшээл тулгарч болзошгүй тухай эдийн засагчид, эрдэмтэн судлаачид, албаны хүмүүс мэдэгдэж байна. Европын зарим орноос эхэлсэн санхүүгийн хямрал өргөжиж, дэлхийн томоохон эдийн засгуудын өсөлт удаашрах магадлал улам нэмэгдэж байгааг Олон Улсын Валютын Сангийн албан тушаалтнууд энэ долоо хоногт албан ёсоор мэдэгдлээ. Энэ удаагийн хямрал бүр урт хугацаатай байж болох тухай ч зарим эдийн засагчид, эрдэмтэд онцолж байна.
Ийм эгзэгтэй үед Монгол Улс дахин тулгарч буй давхар сорилтыг яаж давах вэ? Дөнгөж эхлээд байгаа үсрэнгүй хөгжлөө хэрхэн хадгалахын зэрэгцээ хүний хөгжлийн үзүүлэлтээрээ ойрын 10 жилд хэрхэн өндөр үзүүлэлттэй орны жагсаалтад багтах вэ? зэрэг томоохон сорилт, зорилт бидний өмнө чухлаар тавигдаж байна. Эдийн засгийн өсөлтийн үр дүнд бий болох хөрөнгө оруулалт, шинэ ажлын байр нь ядуурлыг бууруулах үндсэн түлхүүр юм. Эдийн засгийн тааламжтай хийгээд өрсөлдөх чадвартай орчинтой байж хөрөнгө ордог, хөрөнгө орж байж сая эдийн засаг өсдөг, эдийн засаг өсч байж шинэ ажлын байрууд бий болдог, ажлын байр бий болж байж ядуурал буурдаг гинжин урвалтай гэдгийг бүгд хэлүүлэлтгүй мэдэж байгаа. Үүнийг тасалдуулбал эдийн засаг тэр чигтээ гажна.
Дан ганц төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хол явахгүй, төр өөрөө эдийн засгийн өсөлтөөс татвараар цуглуулж буй орлогыг төсвийн хөрөнгө оруулалт болгон зарцуулдаг. Төсвийн хуримтлал угаасаа хязгаарлагдмал шинж чанартай, зээлжих боломж ч бас өөрийн гэсэн төгсгөлтэй байдаг гэдгийг бидэнд Европын тэр дундаа Грекийн жишээ тод харуулж байна.
Тийм учраас эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангах, үсрэнгүй хөгжлийн замаасаа ухрахгүй байх ганц арга бол өөрийн давуу талыг ашигласан хөрөнгө оруулалт, бүтээмжийг урамшуулсан өрсөлдөх чадвартай, тогтвортой өсөлттэй эдийн засаг юм. Энэ үзэл баримтлалаа бид хатуу баримталж чадвал давхар сорилтыг даван туулнаа. Бодлогын хувьд юуны өмнө бид нэгэнт эхлүүлсэн Оюутолгой, Тавантолгой төслүүдээ бүрэн ашиглалтад оруулах, бусад уул уурхайн төслүүдийг эхлүүлэх зайлшгүй шаардлага бий гэж үзэж байна.
Цаашид хоёр толгойгоос илүү анхаарах ёстой асуудал бол үйлдвэржүүлэлт, боловсруулах үйлдвэрийн асуудал юм. Энд юуны өмнө улс орны эдийн засгийн аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор нүүрснээс газрын тосны бүтээгдэхүүн гаргах үйлдвэр барих ажлыг төрөөс дэмжиж хэрэгжүүлнэ. Үүний тулд хамгийн оновчтой, үр ашигтай арга замыг сонгож, төрөөс бүтээгдэхүүн борлуулалтын нөхцөлийг баталгаажуулж, хөрөнгө оруулалтын боломжийг бүрдүүлж, төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа хэлбэрээр шийдэх зорилт дэвшүүлж байна.
“Сайншанд” аж үйлдвэрийн цогцолбор, “Шинэ төмөр зам”, Дархан, Сэлэнгийн бүсэд орших төмрийн хүдрийн орд газрыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах зэрэг их бүтээн байгуулалтын нэн том төслүүдийг хэрэгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөө, техник эдийн засгийн үндэслэлийг боловсруулан ажлыг эхлүүлээд байна. Мөн эх орондоо нефтийн үйлдвэр барих шийдвэр гаргаад байна. Эдгээр шийдвэрээ бодит ажил болгох болно.
ОХУ-тай Улаанбаатар төмөр замыг байгуулсан 1949 оны хэлэлцээрийн асуудлаар идэвхтэй яриа хэлцэл өрнүүлж, Монголын талын хөрөнгийг 51 хувь байхаар зарчим баримталж хэлэлцээрийг явуулж байна. Улаанбаатар төмөр замын дүрмийн санг 250.0 сая ам. доллараар нэмэгдүүлэх шийдвэрийн дагуу 2012 оны улсын төсвийн төсөлд монголын талын 125.0 сая ам.долларыг тусгаад байна. Хөдөө аж ахуйн салбарт “Атрын III аян”-ыг үргэлжүүлэн хэрэгжүүлж, хүн амыг эх орны эрүүл, аюулгүй бүтээгдэхүүнээр хангаж, импортын хараат бус байдлаас гарна. “Монгол мал” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсний үр дүнд мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийг шинэ шатанд гаргэж, экспортын чиглэлтэй болгоно.
Дулааны Vцахилгаан станц, Говийн бүсийн эрчим хүчний эх үүсвэр, төмөр зам, аймгуудыг холбосон хатуу хучилттай авто замуудыг барьж байгуулах, дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтыг дэмжих талаар Засгийн газар идэвхитэй ажиллана. Өнгөрсөн хугацаанд бид цалин тэтгэвэр, тэтгэмжийг 30 хувиар нэмсэн. Ирэх онд цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийг 2 удаа нийтдээ 50 гаруй хувиар нэмэхээр төлөвлөөд байна. Ингэснээр цалин 2008 оны түвшингээс дунджаар 2 дахин түүнээс илүү хэмжээгээр өсгөх боломж бүрдэнэ. Тэтгэвэр ч мөн адил өснө.
Ирэх онд Хүний хөгжлийн сангийн арга хэмжээгээ үргэлжлүүлэхийн зэрэгцээ ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд 1 сая төгрөгийг бэлэн мөнгөөр олгохоор тооцсон. Харин бусад хүмүүст 1 сая төгрөгийг олгох эх үүсвэрийг бүрдүүлж, сонголт бүхий хэлбэрээр олгохоор төлөвлөж байна. Энэ бүх зорилтоо биелүүлэхийн тулд 2012 оны төсвийг ард түмэндээ амласнаа биелүүлэх, их бүтээн байгуулалтыг өрнүүлэх хөгжлийн төсөв болгохоор Засгийн газар бодож, төлөвлөж УИХ-д өргөн барьсан.
Тиймээс Засгийн газраас явуулж байгаа эдийн засаг, нийгмийн шинэчлэлийн бодлого, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд Улсын Их Хурлын намрын чуулганаар хэлэлцүүлэх хууль, тогтоомжийн төслүүд шийдвэрлэх үүрэгтэй тул Улсын Их Хурлын Байнгын хороод, гишүүд анхаарлаа хандуулж, дэмжиж ажиллана гэдэгт итгэж байна.
Анхаарлаа хандуулсанд баярлалаа
2011 оны 10 дугаар сар 7. УИХ-ын чуулганы танхим
