15 мянган хүн лангуу түрээслэн худалдаа эрхэлж, өдөрт л хот, хөдөөний 20 гаруй мянган хүн зорьж очдог “Нарантуул” худалдааны төвийн лангууны түрээсийн төлбөр 1999 онд байсан тэр хэмжээндээ өнөөдрийг хүртэл хэвээр байгаад талархаж байдгаа худалдаа эрхлэгчид Монгол Улсын Ерөнхий сайд, МАН-ын дарга С.Батболдоор дамжуулан журмын нөхөр, УИХ-ын гишүүн Ш.Сайхансамбууд нь уламжиллаа. Тэд тус худалдааны төвийн үйл ажиллагаатай танилцаж, иргэдтэй уулзсан юм.
Худалдаа эрхэлдэг нэг хүн цөөхнөөр бодоход 10 гаруй хүний амьдралыг авч явдаг байна. Тэдний нэг, гутлын наймаа хийдэг иргэн Баттай Ерөнхий сайд С.Батболд эхлээд хөөрөлдлөө. Тэрбээр лангууны түрээсэнд сар бүр 40 гаруй мянган төгрөг төлдөг, ашиг орлого сайн байгаа. Хүүхдийн зуны гутал, углаашийг дунджаар 10 мянга орчим мянган төгрөгөөр борлуулж байгаа” гэлээ. Тэднийг ийн ярих зуур хажуу орчмын лангууны түрээслэгчид цуглаж ярианд оролцлоо.
Ерөнхий сайд аа, бидэнд битүү зах хэрэггүй ээ, Дүнжингарав шиг өндөр барилга бүр шаардлагагүй. Тэндхийн нэг лангууны түрээсийн сарын төлбөр нь сая 200 мянган төгрөг. Ийм өндөр түрээс төлөөд ажиллаж, амьдарна гэвэл бид дийлэхгүй. Ийм захтай болчихвол лангууны түрээс нэмэгдэнэ, үүнийг дагаад бид барааныхаа үнийг нэмэхээс аргагүйд хүрнэ. Тэрнээс гадна завсар хийж хугацаа алдана, энэ хугацаанд бид үйлчлүүлэгчдээ ч алдана шүү дээ гэхчлэн ярьж байв. Мөн бидний эрүүл мэндэд анхаарал тавьж байдагт Батболд дарга танд талархдаг шүү гэцгээж байлаа.
Харин өвлийн гурван сард хүндхэн байдаг нь үнэн. Эрээний зах шиг болгоод л, дулаан тавиад өгчихвөл асуудал байхгүй. Хөдөө, орон нутгийн иргэд маань ийм байдалд маань дуртай, тэд гял цял болсон байшинд орчвол ирж худалдаа хийгүй. Манай лангууны түрээс нэмэгдэггүй тул бид барааныхаа үнийг нэмэхгүй өдий хүрсэн. Хямгийн хямд бараа Нарантуулд байдаг нь үнэн” гэж байлаа. Харин тэдний хамгийн их сэтгэл зовдог асуудал нь ажлын байраа алдах. Энэ тухайгаа Ерөнхий сайдад дуулгахдаа ”Манай Нарантуул” зах газарт орох гэж байгаа нь үнэн юм уу” асуулаа. Энэ асуултад бодит хариулт өгөхийг Ерөнхий сайд С.Батболд Нийслэлийн Засаг даргын албыг энэ 4 жилд хашсан, НИТХ-д МАН-аас нэр дэвшигч Г.Мөнхбаяраас хүссэн юм. Тэрбээр “Нарантуул”-ын газрын гэрчилгээг 25 жилээр сунгасан гэж хэлсэн нь худалдаа эрхлэгчдийн хувьд гэнэтийн мэдээ байж, алга ташин хүлээн авлаа.
Илэн далангүй халуун яриа өрнөж, дулаан сайхан уур амьсгалтай болсон “Нарантуул”-ын худалдаа эрхлэгчидтэй хийсэн уулзалтын нэгэн сэдэв нь тэдний хувьд чухал асуудал болоод байгаа нийгмийн даатгалын шимтгэлийн тухай байлаа. Бараг 1990-ээд оноос хойш тасарсан даатгалын шимтгэлээ тэд төлдэг болжээ. Жижиг бизнес, худалдаа болон өрхийн үйлдвэрлэл эрхэлдэг хүмүүс нийгмийн даатгалын шимтгэл төлдөггүй байсныг Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд Үйлдвэр худалдааны сайд байхаасаа орлогоос үл хамаараад тогтмол шимтгэл төлдөг болгох эрх зүйн орчныг бий болгохын төлөө ажилласан бөгөөд энэ нь үр дүнд хүрчээ. Тэд одоо нийгмийн даатгалын шимтгэлдээ сард хамгийн бага нь л гэхэд 13 мянган төгрөг тушаадаг байна.
Өнгөрсөн хоёрдугаар сард Ерөнхий сайд, МАН-ын дарга С.Батболд “Нарантуул“-д худалдаа эрхлэгчдийг Тусгаар тогтнолын ордонд урьж, уулзсан юм. Энэ үеэр цаг хугацаатай уралдаж ажил амьдралаа залгуулдаг эдгээр хүмүүс нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж, нийгмийн асуудал нь шийдэгдсэнд түүнд талархаж байгаагаа илэрхийлэхийн зэрэгцээ “Нарантуул” захад даатгалын байцаагч ажиллуулж өгөхийг хүсч байсан юм. Энэ дагуу тус төвд нийгмийн даатгалын байцаагч ажиллаж, тэдний даатгалыг газар дээр нь, өөрөөр хэлбэл ажлын байранд нь хураадаг болсон байна. Ерөнхий сайд ч энэ тухай хэлээд энэ бол эхний л алхам. Бид одоо нийгмийн даатгалын нөхөн төлбөрийг төр хариуцан хийх асуудлыг ирэх дөрвөн жилийн эхний ажлуудын нэг болгохоор хөтөлбөртөө тусгасан гэдгийг онцолж хэллээ. Энэ ажил хэрэг болбол 1990 оноос хойш тасарсан шимтгэл нөхөгдөх боломжтой болно гэж онцолж байлаа. Мөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын босго нь 200 сая хүртэл төгрөг байна. Өөрөөр хэлбэл, жилийн ийм орлоготой иргэд НӨАТ төлөхгүй гэсэн үг юм. Жижиг дунд үйлдвэрлэл, өрхийн бизнесийг дэмжих бодлогыг Монгол Ардын нам мөрийн хөтөлбөртөө тусгасан гэдгийг ч тус намын дарга С.Батболд хэлсэн.
УИХ-ын гишүүн Ш.Сайхансамбуу маань Дэнжийн мянгын зах дээр худалдаа наймаа эрхэлж бизнесийн амьдралаа эхэлсэн. Дараа нь та бүхэнтэй хамтран нүүлгэж энд авчирсан. Тиймээс ч энд ажилладаг хүмүүсээ хөл дээр нь босгохын тулд түрээсийнхээ төлбөрийг нэмдэггүй, 1999 оны хэмжээнд барьж өнөөг хүрсэн байна. Манай нам жижиг бизнес эрхэлж амьдрал ахуйгаа авч яваа ийм хүмүүсээ дэмжинэ, чинээлэг дундаж давхрагын хэмжээнд хүргэх зорилт тавьж ажиллаж байгаа гэж Ерөнхий сайд С.Батболд ярилаа.
Ерөнхий сайд зах дээр лангуу түрээслэн худалдаа эрхэлдэг хүмүүстэй уулзаж, ийн ярьж явахад нь олон хүн түүнтэй гар барьж, мэндчилэн ажлын амжилт хүсэж байлаа. Тэдний нэг нь морин хуур худалдаалдаг нэгэн өвгөн байв. Тэрбээр лангуу байхгүй, хүмүүсийн дундуур явж морин хуур зардаг тухайгаа Ерөнхий сайдад хэлээд тантай тааралдсандаа ихэд баяртай байна, миний хуур бол бэлгэдлийн хуур гэхдээ сайхан хөгтэй шүү гэж бараагаа “рекламдаад”, “Үлэмжийн чанар”-ыг аялгуулан хөгжимдлөө. Хөгжим нь ямар үнэтэй болохыг нь Ерөнхий сайд сонирхоод худалдаж авсан юм.
